یادداشت سید کمال الدین عقیلی؛ محقق تعزیه

به دنبال انتشار مطلبی با عنوان “واکاوی تعزیه و طرح چند پیشنهاد” در وبسایت رسمی روستای گیلاس، آقای سید کمال الدین عقیلی؛ از فعالان و محققان هنر آیینی تعزیه، یادداشت زیر را برای درگاه گیلاس ارسال کرده اند:

سلام علیکم خداقوت

بنابر نظر بسیاری از محققان هنر نمایش. تعزیه را باید نمایشی منحصر بفرد نامید! منحصر بفرد از این جهت که در این نمایش، جنبه های زیبایی شناختی و هنری چنان با وی‍‍‍ژگیهای محتوایی و اعتقادی در هم تنیده اند که شکلی متعالی از هنر نمایش پدید آمده است.

این هنر از نخستین روزهای شکل گیری اش تاکنون، توانسته است مخاطبان وتماشاگران بسیاری را مجذوب خود کند و نمایشی فراگیر را در معرض دید همگان قرار دهد. تعزیه از یک سو تماشاگر عام را راضی نگاه می دارد و فرصتی مغتنم را برای حضور عامه مردم در فضای نمایش فراهم میکند و از سوی دیگر، تماشاگر خاص خود را با نمایشی هنرمندانه با کمال طلب روبه رو میسازد.

استقبال گسترده تماشاگران از این نمایش و میزان قابل تأمل ارتباطی که تعزیه با مخاطبان خود برقرار میکند، نه فقط از نظر مسلمان بلکه از دیدگاه پژوهشگران عرصه دیگر مذاهب و فرهنگها هم تحسین انگیز بوده است. طی سالیان اخیر پژوهشهای ارزشمندی در خصوص تعزیه صورت گرفته است. این پژوهشها تا حد قابل توجهی توانسته اند، هم از نظر تاریخی و هم از سایر جوانب، به بررسی این نمایش بپردازند وتا حدودی کاستیهای شناخت علمی این گونه ی نمایشی را برطرف سازد.

برای درک بیشتر تعزیه و ریشه های آن، یعنی عزاداریهای اسلامی، باید به رخدادهای تاریخی اوایل دوران اسلامی بازگردیم. به علاوه، این درک میسر نخواهد بود مگر آنکه مطالعه ای منصفانه درباره وضعیت سیاسی و مذهبی آن دوران داشته باشیم . این مطالعات به ما قدرت شناخت فضایی را میدهد که تعزیه در آن رشد کرد وبه نمایشی بدل شد که اینک در دسترس ماست.

مراسم عزاداری در عراق، در شکل ابتدایی خود، نشئت گرفته از حدود قرن اول هجری است. سپس این مراسم در عراق سریعأ رشد کرد و آنگاه به سایر کشورها، از جمله ایران ، هند، پاکستان و قفقاز ، راه یافت. حال این پرسش مطرح میشود که این عزاداریهای نمایشی واجد چه موضوعاتی هستند که در طی تاریخ اسلام میلیونها انسان را جذب خود کرده اند؟ و نیز، چرا اهمیتی راکه در اولین اجراهای خود داشته اند ، همچنان حفظ کرده اند؟

ضربه ی تعزیه ناشی از نداشتن علم اعتقادات حقه از سوی دست اندرکاران و خوانندگان تعزیه و ایرادهای بیش از حد مذهبی هایی که در رأس امور اجرایی عزاداریها قرار دارند میباشد. عده ای از مذهبی های افراطی بجای ورود در این مراسم و دادن خط و مشی صحیح، در کنار گود نشسته و فقط از طریق ایراد گرفتن بدون داشتن دلیل قوی درجهت کسب شهرت خود هستند.

وازطرف دیگر نداشتن بارعلمی شبیه خوانها و شبیه گردانها باعث شده که تعزیه مورد حمله ی همگان قرارگیرد .

ازخداوند متعال خواستارم بینش و درک صحیح و عمل صالح به ما و همگان عنایت فرماید . اگر سوالی در این راستا هست در خدمت سروران گرامی هستم .

من الله التوفیق