به بهانه سالروزِ وفات محمدتقی دانش‌پژوه یکی از مشاهیر آملی که به پدر علم نسخه شناسی معروف است:
محمدتقی دانش‌پژوه؛ کتابدار، کتاب شناس، فهرست‌نگار، نسخه‌شناس، موسیقی دان، مترجم، محقق، مصحح، و صاحب‌نام در نشر متون ناشناخته زبان فارسی، استاد دانشگاه، و عضو پیوسته فرهنگستان زبان فارسی در سال ۱۲۹۰ ش. در خانواده‌ای روحانی و هنرمند در روستای ناندل آمل به‌دنیا آمد.
جدش میرزا گل‌علی خطی خوش داشت و با نوشتن قرآن کریم زندگی پارسایانه‌ای را در دهکده “درکا” می‌گذراند. پدرش حاج میرزا احمد درکایی دیلارستاقی لاریجانی از مجتهدان و فقیهان بنام آمل و لاریجان بود.
پس از طیّ تحصیلات مقدماتی در زادگاهش آمل، دروس طلبگی را در قم گذراند. وی دوره دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران را در ۱۳۲۰ به پایان رساند.
وی با سفر به شهرهای ایران مانند آمل، اصفهان، یزد، تبریز، قزوین، قم، کاشان، مشهد، و همدان برخی نسخه‌های خطی کتابخانه‌های این شهرها را یادداشت و در نشریه نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران چاپ کرد.
دانش‌پژوه به منظور کسب اطلاعات کتاب شناختی و نسخه‌شناختی و به‌دستور دانشگاه تهران به شهرهای بغداد، نجف، کربلا، و کاظمین در عراق؛ مدینه و مکه در عربستان سعودی (۱۳۴۵)؛ مسکو، لنینگراد، تفلیس، دوشنبه، تاشکند، بخارا، سمرقند، و باکو در آسیای مرکزی؛ پاریس، مونیخ، لیدن، اوترخت، و استانبول در اروپا؛ و همچنین شهرهای کمبریج، بوستون، پرینستن، میشیگان، شیکاگو، و نیویورک در امریکا به‌مدت یک‌سال ـ از مرداد ۱۳۵۱ تا مرداد ۱۳۵۲ ـ سفر کرد.
می‌توان گفت که دانش‌پژوه نزدیک به یکصد هزار نسخه را یک به یک دیده و بررسی کرده و آنچه را شایسته معرفی دانسته در مقاله‌ها و مقدمه‌های خود شناسانده است. برخی معتقدند که هیچ کس در جهان به اندازه دانش پژوه، نُسخ خطی مشاهده و تصحیح نکرده است.
*به یاد مردی که کتاب و کتابداری مدیون اوست، روحش شاد و یادش گرامی.
حجت‌الاسلام سید صدرالدین فردوسی
دانشجوی دکتری فلسفه هنر
